چرخه آب , فاضلاب 

گردش آب در طبیعت

آب موجود در کره زمین از دریاها و اقیانوس‌ها منشاء گرفته است که در اثر تبخیر و صعود به طبقات بالای جو به شکل نزولات آسمانی به خشکی‌ها برگشته و پس از تغییرات مختلفی مجددا به دریاها می‌ریزد و این چرخه همچنان تکرار می‌شود. حجم آبهای موجود در کره زمین ۱۳۷۰ میلیون کیلومترمکعب تخمین زده شده است که ۷۳% سطح کره خاکی را می‌پوشاند و بخش اعظم آن را آبهای شور دریاها و اقیانوس‌ها تشکیل می‌دهد.

مقدار آبهای شیرین رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و ذخائر زیرزمینی حدود ۱ میلیون کیلومتر مکعب برآورد می‌شود. میزان یخ‌های موجود در قطبین زمین معادل ۲۵ میلیون کیلومتر مکعب آب شیرین می‌باشد و بالاخره اتمسفر زمین حدود ۵۰.۰۰۰ کیلومتر مکعب آب بصورت ابر و رطوبت دارا می‌باشد.

در اثر گرمای تابش نورخورشید بر سطح دریاها ، دریاچه‌ها  ،رودخانه‌ها و جنگلها و مردابها بخار آب متصاعد و در ارتفاعات فوقانی جو در اثر سرما اشباع شده و بصورت برف و باران مجدداً به زمین بر می‌گردد میزان نزولات جوی سالیانه بالغ بر ۱۲۰.۰۰۰ کیلومتر مکعب محاسبه شده است. قسمتی از آن آبهای جاری را بوجود می‌آورد که بصورت رودخانه به دریاها می‌ریزد. در حدود نصف نزولات آسمانی در سطح زمین تبخیر شده به همراه آبهای حاصل از تعریق گیاهان و حیوانات به جو بر می‌گردد و در حدود یک چهارم این نزولات در زمین نفوذ کرده و ذخائر آبی زیرزمینی را بوجود می‌آورند.

مقداری از این بارشها نیز بصورت برف دائمی‌قطبی و یا یخچالهای طبیعی در مناطق مرتفع کوهستان باقی می‌مانند.

۱- توسعه چاه (Development of wells) در زمینهای آبرفتی

هدف از توسعه و شستشوی چاه، حذف مواد دانه‌ریز لایه آبدار در مجاورت و حریم دیواره چاه بمنظور بالا بردن نفوذپذیری لایه و ایجاد سهولت برای کمک به جریان آب از درون لایه به داخل چاه می‌باشد. در زمینهای آبرفتی که از مخلوط دانه‌های ریز و درشت تشکیل شده‌اند، فضاهای خالی بین دانه‌های درشت توسط دانه‌های ریز اشغال شده و در نتیجه نفوذپذیری لایه کم می‌گردد. حال چنانچه بتوانیم نفوذپذیری بخشی از لایه‌های درشت‌تر را افزایش دهیم، آبدهی چاه افزایش می‌یابد. در اثر این عمل تمامی دانه‌های ریز که قطرشان از دانه‌های درشت در بر گیرنده آنها حداقل ۵/۴ برابر کوچکتر باشد می‌توانند از فضاهای خالی بین دانه‌ها عبور نمایند. اگر قطر دانه‌های ریز d و دانه‌های درشتD باشد می‌باید D>4.5d گردد. در اثر اجراء عملیات توسعه، منافذ مجاور دیواره چاه که در اثر حفاری مسدود شده و یا از بین رفته‌اند باز می‌شوند. خروج ذرات ریز سیلت و ماسه در جریان عملیات توسعه و عدم ماسه دهی چاه در دوران بهره‌برداری باعث تثبیت دیواره چاه و با عدم ایجاد غار و حفره موجب جلوگیری از سقوط و ریزش دیواره‌ها و نهایتاً حفظ لوله‌ها و چاه می‌گردد. توسعه به دو روش طبیعی و مصنوعی انجام می‌شود.

۱-۱-توسعه طبیعی چاه

خاص زمینهای آبرفتی آبدار متشکل از مخلوط دانه‌های ریز و درشت می‌باشد .در این روش بعد از خاتمه حفاری و لوله‌گذاری جدار به کمک پمپاژ و یا سنبه زنی، دانه‌های ریز ماسه و سیلت از عرض شکافهای لوله مشبک عبور کرده و وارد چاه می‌شود و دانه‌های درشت‌تر در پشت لوله اسکرین باقی می‌مانند و بدین ترتیب یک دانه‌بندی طبیعی از درشت به ریز با دور شدن از جدار چاه در داخل لایه آبده بوجود می‌آید که وسعت آن تابعی از قدرت مکش پمپ خواهد بود.

این فیلتر طبیعی ایجاد شده دارای دانه‌بندی یکنواخت‌تر با نفوذپذیری بیشتر و فاقد ذرات ریز شن و ماسه می‌باشد. چنین چاه توسعه یافته‌ای در زمان بهره‌برداری دارای آبدهی بیشتر و افت سطح آب کمتر می‌باشد. اگر اندازه عرض شبکه‌های لوله جدار مشبک خیلی کوچک باشد ذرات ریز نمی‌توانند از میان آن عبور کنند و در نتیجه عمل توسعه طبیعی چاه انجام نمی‌گردد. بنابراین اندازه شبکه‌ها متناسب با دانه‌بندی لایه آبده تعیین می‌گردد.

در حالت دیگر از توسعه طبیعی میتوان مخلوطی از دانه‌های شن (گراول) نسبتاً درشت و یکنواخت و در بعضی موارد غیر یکنواخت را در اطراف لوله مشبک ریخته و سپس عملیات شستشو و توسعه طبیعی را انجام داد. دانه‌های شن از نوع رودخانه‌ای گرد شده و حتی‌الامکان از جنس سنگهای سیلیسی می‌باشد و لایه‌ای به ضخامت حدود ۸ اینچ با نفوذپذیری بیشتر در اطراف لوله بوجود می‌آورد. با اجرا عملیات توسعه طبیعی، ذرات دانه ریز موجود در بین دانه‌های درشت‌تر لایه آبدار از لابلای دانه‌های شن ریخته شده عبور کرده و با جریان آب وارد چاه می‌شود. در نتیجه عمل جورشدگی (Sorting) طبیعی زمین در پشت فیلتر شنی ریخته شده بوجود می‌آید. به این لایه شن ریخته شده سازند تثبیت کننده (Formation stabilizer) می‌گویند. اولین هدف توسعه، از بین بردن آثار منفی ناشی از اجراء عملیات حفاری بر روی نفوذپذیری لایه آبدار در مجاورت چاه حفاری شده می‌باشد. نفوذ گل حفاری در خلل و فرج لایه خصوصاً زمینهای آبرفتی ریزدانه می‌تواند آبدهی چاه را با خطر جدی روبرو کند. همچنین در روش حفاری ضربه‌ای کابلی، حفاری همراه با لوله‌گذاری در زمینهای ریزشی و پایین بردن لوله جدار به کمک ضربه و در نتیجه چسبیدن آن به دیواره چاه باعث فشردگی رسوبات و کاهش تخلخل آنها می‌گردد. بطور کلی تخلخل طبیعی دانه‌های زمین حداکثر می‌باشد که در اثر جابجایی در مجاورت مته حفاری، کاهش یافته و در نتیجه آبدهی نقصان می‌یابد هدف توسعه از بین بردن لایه کیک گل حفاری از روی دیواره چاه و توسعه و شستشوی لایه بفاصله دورتری از محور چاه می‌باشد. نتیجه نهایی توسعه ایجاد یک دانه‌بندی تدریجی از ریزدانه به درشت دانه در جهت و امتداد از داخل لایه به طرف جدار چاه خواهد بود.

۱-۲- توسعه مصنوعی چاه

در زمینهای ماسه‌ای ریزدانه یکنواخت از طریق ریختن شن رودخانه‌ای گرد شده دانه نخودی تمیز در اطراف لوله‌های جدار مشبک (Screen) و انجام عملیات توسعه به کمک پمپاژ و یا سنبه زنی، میتوان نفوذپذیری لایه اطراف چاه را افزایش داد و از ورود ماسه به داخل چاه جلوگیری کرد. حداکثر و حداقل ضخامت شن ریخته شده بین ۳ تا ۸ اینچ می‌باشد. اگر اندازه دانه‌های گراول ریخته شده بزرگ باشد با ورود و جایگزینی دانه‌های ماسه در درون فضاهای خالی بین دانه‌های گراول، نفوذپذیری کاهش یافته و عمل توسعه بخوبی انجام نمی‌گیرد با تغییرات شدت و سرعت حرکت آب، ذرات ریزماسه وارد چاه شده و بهنگام بهره‌برداری از چاه آب توأم با ماسه استحصال می‌شود.

اسکرین مورد استفاده در این چاهها باید شکافی به شکل (V) داشته باشد تا آب متلاطم درون چاه بهنگام انجام عملیات توسعه از طریق آن مستقیماً وارد خلل و فرج فیلتر شنی شده و بهنگام بازگشت به درون چاه ذرات موجود در بین دانه‌های گراول را به درون چاه وارد کند. چنانچه قطر ذرات ماسه‌ای با دانه‌بندی یک شکل یکنواخت برابر ۳/۰ میلیمتر باشد بزرگی شبکه‌ای که بتواند جلوی ورود این ذرات را به داخل چاه بگیرد باید حداکثر ۲۵/۰ میلیمتر گردد. چون ایجاد چنین شبکه‌هایی عملاً امکان ندارد لذا میتوان یک لایه از دانه‌های گراول به قطر ۴ برابر ذرات مذکور یعنی قطر ۲/۱ میلیمتر در اطراف لوله مشبک که اندازه عرض شبکه‌های آن ۱ میلی‌متر است قرار داد. این نوع توسعه را Gravel packing گویند اگر چنین لوله‌ای در دسترس نباشد میتوان یک لایه جدید از شن که قطر دانه‌های آن ۴ برابر قطر دانه‌های قبلی یعنی ۸/۴ میلی‌متر باشد در اطراف لوله مشبک ریخت و در اینصورت عرض شبکه‌ها می‌تواند حدود ۴ میلیمتر باشد.

برای صرفه‌جویی در هزینه‌های حفاری و تهیه شن، حداقل ضخامت فیلتر شنی یعنی ۳ اینچ را در نظر می‌گیرند. بدین ترتیب قطر چاهی با لوله جدار ۱۲ اینچ می‌باید ۱۸ اینچ باشد و اگر احتیاج به دو لایه فیلتر باشد قطر حفاری ۲۲ اینچ خواهد بود.

برای انتخاب اندازه دانه‌های شن از فرمول زیر استفاده می‌کنند.

برای مثال اگر قطر ۵۰ درصد از دانه‌های لایه آبداری ۳۵/۱ میلیمتر باشد. قطر دانه‌های فیلتر شنی باید ۶ میلیمتر انتخاب گرد.

میلیمتر ۶= ۳۵/۱ × ۵/۴ = (قطر ۵۰ درصد دانه‌های فیلتر شن)

۱-۳- تعیین دانه‌بندی لایه آبدار

برای این منظور از الک‌های با نمره ۱ تا ۲۰۰ استفاده می‌شود.

برای مثال اگر از ۱۰۰۰ گرم نمونه مقدار ۲۵۰ گرم آن روی الک نمره ۱۵ و ۳۵۰ گرم روی الک نمره ۳۰ و ۴۰۰ گرم روی الک نمره ۵۰ باقی بماند معلوم می‌شود که ۲۵% از  اینچ و ۳۵% از  اینچ و ۳۰% از  اینچ بزرگتر می‌باشند. با توجه به منحنی درصد دانه‌های نمونه که از الکهای مختلف عبور کرده‌اند بدین شرح است:

الک نمره  اینچ     ۹۵% ،  الک نمره  اینچ     ۹۰%، الک نمره  اینچ    ۴۵%،

الک نمره  اینچ    ۲% ، الک نمره  اینچ    ۰

۱-۴- تعیین اندازه شبکه‌ها برای توسعه لایه آبدار

برای انجام توسعه با توجه به نتیجه آزمایش دانه‌بندی لایه، اندازه شبکه‌ها بگونه‌ای تعیین می‌گردد تا مقدار مشخصی از دانه‌ها از آن عبور کرده و بقیه باقی بمانند درصد دانه‌های عبوری از شبکه باید بین ۴۰ تا ۸۵ درصد باشد چنانچه بیش از ۸۵ درصد دانه‌ها بتواند از درون شبکه‌ها عبور نماید احتمالاً ماسه دهی چاه در طول دوره بهره‌برداری ادامه خواهد یافت و اگر کمتر از ۴۰ درصد دانه‌های ریز وارد چاه گردند عمل توسعه بطور کامل انجام نشده، قابلیت نفوذپذیری افزایش نیافته و در نتیجه مقدار افت آب در چاه همچنان در حد زیاد باقی می‌ماند.

برای تعیین مشخصات شبکه‌ها از دو عامل اصلی ضریب همشکلی
(Uniformity Coefficient) و اندازه موثر دانه‌ها (Effective Grain) استفاده می‌گردد.

ضریب همشکلی یک نمونه از تقسیم اندازه قطر ۶۰% دانه‌ها (D60) بر اندازه قطر ۱۰ درصد دانه‌ها (D10) حاصل می‌شود. برای مثال چنانچه قطر ۶۰% دانه‌ها ۳ میلی‌متر و ۱۰% دانه‌ها ۰.۵ میلیمتر باشد ضریب هم‌شکلی عبارتست از:

اندازه قطر ۱۰% دانه‌ها را (D10) اندازه‌ موثر دانه‌ها می‌نامند.

برای تعیین مشخصات شبکه‌ها علاوه بر استفاده از روابط فوق بر اساس تجارب شخصی مهندسین ناظر توصیه شده که در سازندهای ریزدانه نیمه متراکم نظیر آبرفتهای رس‌دار اگر مقدار ضریب هم‌شکلی بزرگتر از ۳ باشد ۷۵% دانه‌ها و در صورتیکه کوچکتر از ۳ گردد ۶۰% دانه‌های ریز بتوانند از شبکه‌های لوله وارد چاه شوند.

در سازندهای آبرفتی سست بدون سیمان اگر ضریب هم‌شکلی از ۳ بزرگتر باشد ۶۰% و چنانچه کوچکتر از ۳ گردد ۴۰% دانه‌ها باید بتوانند از میان شبکه‌ها عبور نمایند.

۱-۵- توسعه به کمک پمپاژ بیش از ظرفیت و بازشویی چاه

برای انجام توسعه سفره آبی از وسایل مکانیکی، مواد شیمیایی و یا وسایلی که بتواند رسوبات ریزدانه لایه آبدار (اکیفر) را خارج نموده به جریان آزاد و راحت آب به درون چاه کمک نماید، استفاده می‌گردد. پمپاژ چاه بیش از ظرفیت آبدهی لایه (Over pumping) سبب می‌گردد که افت آب در داخل چاه به حداکثر رسیده و آب از پایین‌ترین نقطه با حداکثر هد (Head) یا ارتفاع از چاه خارج گردد. در اثر این عمل رسوبات ریزدانه ماسه و شن درون لایه آبدار از طریق شبکه‌های لوله جدار وارد چاه شده و بوسیله پمپ آب به بیرون منتقل می‌گردد.

ممکن است ذرات ریز ماسه در فضای بین دانه‌های درشت لایه آبدار و یا دانه‌های گراول تثبیت کننده ایجاد پل نموده و سفره کاملاً توسعه نیابد برای رفع این مشکل لازم است همزمان با عمل پمپاژ، آب چاه متلاطم گردد که امکان پذیر نمی‌باشد. به دلیل گرانی پمپ و لوازم پمپاژ برای نصب در اعماق زیاد و استهلاک شدید قطعات درونی آن توسط ماسه در جریان پمپاژ قوی و بروز مشکل پل‌بندی ذرات دانه ریز، استفاده از این روش در چاههای کم عمق با آبدهی پایین مقدور می‌باشد و در چاههای عمیق با آبدهی زیاد فاقد کارایی مفید بوده و ضمناً توجیه اقتصادی ندارد.

۱-۶- توسعه به روش شستشوی چاه

توسعه به روش شستشوی چاه شامل کلیه شیوه‌های ایجاد تلاطم و آشفتگی در چاه به منظور جلوگیری از پل بندی ذرات و استخراج مواد دانه‌ریز لایه آبدار برای افزایش نفوذ‌پذیری و بازدهی چاه بشرح ذیل می‌باشد.

۱-۶-۱- آبکشی متناوب از چاه

بوسیله پمپ توربینی شافت و غلافی از طریق کلاج زدن متناوب موتور همراه با آبکشی متناوب از چاه صورت می‌گیرد. در این روش ابتدا پمپ با کمترین ظرفیت خود شروع به کار می‌کند و بتدریج دور آنرا زیاد می‌نمایند تا با حداکثر دور بیشترین افت آب بوجود آید. در این حالت، حرکت پمپ را متوقف کرده (کلاج زدن) و اجازه می‌دهند تا آب موجود در لوله‌های آبده با سرعت از داخل پمپ به درون چاه تخلیه گردد. این عمل سبب خروج آب برگشتی پمپ از داخل شبکه‌ها به درون فضای موجود در بین دانه‌های گراول و همچنین سازند آبدار می‌گردد. با شروع مجدد پمپاژ ذرات ریزدانه به داخل لوله مشبک مکیده شده و با جریان آب توسط پمپ از چاه خارج می‌شود.

۱-۶-۲- شستشو و توسعه چاه بوسیله پمپ گل

درخاتمه حفاری با روش دورانی مستقیم یک لایه از گل حفاری (کیک حفاری) و در سیستم حفاری معکوس که با آب صاف انجام می‌شود یک لایه از رسوبات ریزدانه لایه‌های حفاری شده بر روی دیواره چاه تشکیل می‌گردد. این لایه به علت نفوذ در فضای بین دانه‌ها و مسدود نمودن آنها، از آبدهی چاه بشدت می‌کاهد. لذا ضروری است بلافاصله بعد از خاتمه حفاری نسبت به شستشوی این لایه با تزریق آب صاف توسط پمپ گل دستگاه حفاری اقدام گردد. برای این کار بعد از نصب لوله جدار و شن ریزی (گراول پکینگ) سوزنها را تا انتهای چاه پایین داده و آب صاف را توسط پمپ گل از درون سوزنها در چاه تزریق می‌کنیم. با نصب یکعدد پکرلاستیکی در دهانه لوله جدار از خروج آب تزریق شده به بیرون چاه جلوگیری می‌نماییم و در نتیجه آب تزریق شده از طریق شبکه‌ها وارد فضای بین دانه‌ای گراول شده و از حد فاصل دیواره چاه و لوله جدار بطرف بالا حرکت می‌کند و بدین ترتیب رسوبات تشکیل شده بر روی دیواره را شسته و به بیرون منتقل می‌کند. اگر در شستشوی گل حفاری وقفه چند روزه بوجود آید ضروری است از پودر پلی‌فسفات سدیم برای متفرق کردن گل بنتونیت سفت شده بر روی دیوار چاه استفاده نمود.

۱-۶-۳- شستشو و توسعه به کمک هوای فشرده

توسعه چاه به کمک تزریق هوای فشرده به دو روش شستشوی باز و شستشوی بسته صورت می‌گیرد. در روش بسته هوای فشرده از طریق دو لوله فولادی داخل هم یکی حدود یک متر کوتاهتر و بقطر حدود سه چهارم اینچ و دیگری بلندتر بقطر حدود ۵ اینچ به درون چاه تزریق می‌شود. این دو لوله در درون لوله جدار تا عمق ۶۰ الی ۷۰ درصد طول آن در زیر سطح آب و یا تا نزدیک لبه فوقانی اسکرین نصب می‌گردد.

دهانه فوقانی لوله جدار بوسیله یک صفحه با سوراخهایی برای ورود لوله‌های هوا و تخلیه آب پمپاژی، مسدود می‌گردد هوا از طریق لوله باریکتر وارد چاه شده و آب گل‌آلود چاه را با فشار از درون لوله تخلیه ۵ اینچ به بیرون چاه می‌ریزد. این موضوع سبب پائین رفتن سطح آب چاه تا لبه پائینی این لوله می‌شود در این هنگام تزریق هوا را متوقف نموده و تا بالا آمدن سطح آب در درون چاه صبر می‌نمایند. با بالا آمدن سطح آب در چاه هوای فشرده را از بیرون لوله‌های تداخلی و از بخش فوقانی چاه وارد لوله جدار می‌کنیم فشار این هوا بر سطح آب درون چاه موجب پایین رفتن آب و ورود آن به داخل لایه‌های زمین از طریق شبکه‌های لوله اسکرین می‌گردد. هنگامیکه سطح آب چاه به زیر لبه لوله تخلیه آب و گل برسد هوای تزریقی از طریق این لوله از چاه خارج می‌شود و در نتیجه سطح آب در این محل ثابت می‌ماند حال تزریق هوا از دهانه لوله جدار را قطع و مجدداً تزریق هوا از طریق لوله سه چهارم اینچ را آغاز می‌کنیم تا آب گل‌آلود همراه با ماسه را که از درون لایه‌ها خارج شده به بیرون پمپاژ کند. با تکرار این عمل ذرات ماسه از درون لایه‌ها خارج شده و چاه توسعه می‌یابد. در شستشو به روش تزریق هوای فشرده در لوله جدار دهانه باز، ابتدا چاه را توسط گل کش تمیز می‌نمایند. یک لوله فولادی بقطر حدود هشت اینچ در داخل چاه تا یک متری کف اسکرین نصب می‌نمایند. لوله هوا را از درون آن تا کف اسکرین پایین برده و جریان هوای فشرده را برقرار می‌کنند. در این هنگام آب درون چاه بشدت متلاطم شده و بعد لوله هوا را حدود ۳ متر بالا کشیده و در نتیجه آب گل‌آلود درون لوله اسکرین با فشار از داخل لوله تخلیه ۸ اینچ به بیرون چاه می‌ریزد. این عمل را آنقدر تکرار می‌کنند تا آب خارج شده از چاه تقریباً فاقد شن و ماسه باشد. حال لوله‌ها را حدود سه متر بالا کشیده و این عمل را در طول اسکرین آنقدر تکرار می‌کنند تا لایه در برگیرنده آن کاملاً از ماسه‌های ریز عاری شود و بدین وسیله عمل توسعه چاه در امتداد سطح لوله اسکرین کامل شود. برای انجام توسعه به روش تزریق هوای فشرده از یکدستگاه کمپرسور هوا به ظرفیت تولید هوا معادلCFM ۱۲۵ با فشار حدود (PS1) ۱۰۰ الی ۱۵۰ استفاده می‌شود.

۱-۶-۴- شستشو و توسعه به کمک فوران شدید آب

در این روش با استفاده از یک قطعه لوله ته بسته بقطر ۲ یا ۴ اینچ که دارای ۴ سوراخ بنام انژکتور به قطر یک چهارم تا یک دوم اینچ در دو امتداد عمود بر هم می‌باشد آب را با فشار زیاد به طریقه جت (Jet) به بیرون می‌پاشند.

این لوله شستشو را بوسیله لوله‌های رابط فلزی به درون چاه و داخل لوله اسکرین می‌فرستند و آب صاف را توسط یک پمپ فشار قوی به درون این لوله‌ها هدایت می‌کنند. آب پرفشار خروجی از درون شبکه‌های لوله‌اسکرین وارد لایه در برگیرنده شده و ذرات ریز ماسه را از درون لایه شسته و خارج می‌کند. همچنین لایه نازک گل حفاری (کیک گل Mud cake) روی دیوار چاه با فشار آب شسته و توسط جریان آب وارد لوله‌های چاه می‌شود. قطر خارجی دستگاه فوران آب حدود یک اینچ کمتر از قطر داخلی لوله جدار است. به هنگام انجام شستشو لازم است لوله شستشو را در امتداد طول اسکرین بالا و پایین کرده و آنرا بچرخانند تا تمامی سطوح لوله اسکرین و لایه در بر گیرنده آن در امتداد کل طول لوله اسکرین عاری از ماسه شده و عمل توسعه لایه بخوبی انجام شود. قطر سوراخ انژکتورها و تعداد آنها تابع قدرت پمپ تزریق آب می‌باشد.

منبع:وبسایت شرکت حفاری برد آب

 کول چاه و نکات مربوط به آن :

کلان‌شهری با یک تصفیه‌ خانه فاضلاب؛ ۹۰ درصد فاضلاب شیراز به رودخانه ها ریخته می شود!

شیراز با این وسعت و جمعیت به سه تصفیه‌خانه نیاز دارد که در حال حاضر تنها یک تصفیه‌خانه با ظرفیت تصفیه ۱۰ درصد از فاضلاب این شهر فعال است.

مسافرانی که از طریق فرودگاه وارد شیراز می‌شوند نخستین تصاویری که می‌بینند فاضلاب رها شده با بوی نامطبوع است. ساکنان روستای سلطان‌آباد شیراز نیز سال‌هاست که به دلیل وجود فاضلاب رها شده در روستایشان رنج می‌برند.

به گزارش جنوب نیوز، در حال حاضر شیراز با وسعت و جمعیتی که دارد تنها یک تصفیه‌خانه فاضلاب با ظرفیت ۲۵ میلیون مترمکعب دارد که بنا به گفته رضا محمدیان، رئیس کمیسیون عمران شورای شهر شیراز، تنها ۱۰ درصد فاضلاب شیراز را تصفیه می‌کند و مابقی در رودخانه‌های و شهرک‌های اطراف شهر شیراز رها شده‌اند.

محمدیان که این پدیده را یک فاجعه زیست محیطی می‌داند، می‌گوید شیراز با این وسعت و جمعیت به سه تصفیه‌خانه نیاز دارد اما به دلیل عدم ساخت تصفیه‌خانه شماره ۲ بخشی از فاضلاب در رودخانه سلطان‌آباد، بخشی در ضلع شرقی دریاچه نمک و بخشی در دره قره‌پیری می‌ریزد و بخشی نیز در منطقه پل فسا رها شده که کشاورزان از آن برای آبیاری مزارع خود استفاده می‌کنند.

وی معتقد است حتی ساخت این تصفیه‌خانه شماره ۲ نیز به طور کامل نمی‌تواند فاضلاب شهر شیراز را تصفیه کند و تصفیه‌خانه شماره ۳ نیز سال‌هاست که زمینی رها شده است و اقدامی برای ساخت آن انجام نشده است.

محمد حق‌نگر، رئیس کمیسیون محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر شیراز، می‌گوید با ساخت این تصفیه‌خانه در هر ثانیه ۴ مترمکعب آب سالم تولید می‌شود که از آن می‌توان برای توسعه فضای سبز شهر شیراز استفاده کرد.

محمدیان نیز می‌گوید شهر شیراز مشکل بازیافت آب دارد و از پساب این تصفیه‌خانه می‌توان در بخش کشاورزی و توسعه فضای سبز شهر استفاده کرد.

کمال‌ پاک‌فطرت، عضو شورای شهر شیراز که با تسنیم گفتگو کرده، علت اصلی کند بودن روند ساخت تصفیه‌خانه را کمبود نقدینگی می‌داند و معتقد است در صورتی که شهرداری بتواند از راه‌های قانونی در ساخت این تصفیه‌خانه مشارکت کند، این تصفیه‌خانه با سرعت بیشتری پیش می‌رود.

محمد حق‌نگر درباره مشارکت شهرداری در ساخت این تصفیه‌خانه می‌گوید اخیرا در شورای شهر شیراز مصوبه‌ای برای مشارکت شهرداری با آبفا برای تکمیل تصفیه‌خانه تصویب شده است که بر اساس آن تفاهم‌نامه‌ای تهیه شود و شهرداری هم در تکمیل آن مشارکت کند.

وی می‌گوید مسئولان آبفا برای تکمیل تصفیه‌خانه به ۱۰۰ میلیارد تومان نیاز دارند که در صورت تامین این اعتبار تصفیه‌خانه ظرف دو سال ساخته می‌شود.

محمدیان نیز معتقد است اهمیت این مسئله و سلامت مردم ایجاب می‌کند که مدیریت استان وارد شده و تامین اعتبار با همکاری بخش‌های مختلف صورت گیرد.

ساخت تصفیه‌خانه شماره ۲ شیراز در دی ماه ۸۸ با حضور وزیر نیروی وقت آغاز شده و تاکنون پس از گذشت ۶ سال تنها ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این درحالی است که مسئولان آبفا مدت زمان تصفیه‌خانه را ۳ سال اعلام کرده بودند.

منبع: شهر خبر

کشف راز گرم شدن حمام شیخ‌بهایی با یک شمع
بنا بر نقلی مشهور زمانی که تعدادی محقق انگلیسی می‌خواستند راز گرم شدن این حمام به کمک شمع را بفهمند با دستکاری در معماری بنا باعث شدند که شمع حمام نیز با مشکل مواجه شود و از آن زمان دیگر این شمع‌ روشن نشده‌ است.
*‌ راز حمام شیخ‌بهایی چه بود؟
ساختمان حمام شیخ بهایی مربوط به دوره صفوی – قاجار است و در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۶۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این حمام با استفاده از یک سیستم پیچیده مهندسی به مدت طولانی تنها با یک شمع روشن می‌شده است.
درباره چگونگی گرم شدن این حمام به کمک شمع شایعات فراوانی وجود دارد، اما تنها نظریه قابل قبول درباره این حمام این است که یک سیستم سفالینه لوله کشی زیرزمینی در حد فاصل آبریزگاه مسجد جامع و این حمام وجود داشته که با روش مکش طبیعی، گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگردی را به مشعل خزینه حمام هدایت می‌کرده و این گازها به عنوان منبع گرما در مشعل خزینه می‌سوخته است.
این احتمال وجود دارد که این گازها به طور مستقیم از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع آوری می‌شده است.
در جریان مرمت خانه شیخ بهایی که در نزدیکی گرمابه قرار دارد در کف زمین تنپوشه‌های سفالی و چاه‌های مرتبطی پیدا شده که احتمال دارد مربوط به طراحی حمام باشد.
همچنین با مطالعات باستان‌شناسی در این منطقه مشخص شد که فاضلاب شهر اصفهان توسط لوله‌های جمع آوری فاضلاب وارد خزینه حمام می‌شده است.
در واقع شیخ بهایی طبق محاسباتی دقیقی خزینه حمام را به گونه‌ای طراحی کرده بود که فاضلاب این مکان تبدیل به گاز متان شود.
همچنین بخشی از لجن‌های ته نشین شده در این مکان  برای تولید بیوگاز مورد استفاده قرار می‌گرفت، بدین شکل که شیخ بهایی با محاسباتی حجم لجن مورد نیاز برای تولید بیوگاز را مشخص کرده بود و گاز تولید شده به وسیله شعله‌هایی مخزن آب حمام را گرم می‌کرد.
بنابراین آب این حمام با سیستم «دم و گاز» یعنی به کمک گاز متان فاضلاب مسجد جامع و چکیدن روغن عصارخانه شیخ بهایی (عصارخانه محلی برای تهیه روغن از دانه‌های روغن بوده است) در مجاورت حمام روشن می‌شده است.
*‌ چگونه یک شمع می‌تواند یک مخزن آب را گرم کند؟
اما سوال بعدی این است که چگونه یک شمع می‌تواند یک مخزن آب را گرم کند؟
در سال‌های اخیر یک مخترع مشهدی پس از ۳۰۰ سال با شبیه سازی حمام شیخ بهایی به راز این موضوع پی برد.
علی‌اصغر برهمند، رئیس انجمن مخترعان خراسان رضوی و طراح شبیه سازی حمام شیخ بهایی مدعی شد که منبع آب این گرمابه از طلا بوده و با توجه به این که طلا رساناترین فلز انتقال گرما است، با حرارت کم انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم می‌شده است.
در طرح شبیه سازی شده به علت دسترسی نداشتن به طلا از مس استفاده شده که در حمام منازل هم قابل استفاده است و موجب صرفه جویی ۳۰ درصدی در مصرف سوخت می‌شود.

این اثر پژوهشی که به تایید انجمن مخترعان خراسان رضوی رسیده موفق به کسب دو نشان طلای سوئیس در سال ۲۰۰۶ و مدال طلای مسکو ۲۰۰۷ شده است.
*‌ حمّام علی قلی آقا و استخری با حوضچه ضدعفونی پا
این حمام مانند دیگر بناهای تاریخی ایران دارای معماری با ارزشی دارد  و در نوع خود قابل توجه است.
از نکات بسیار با اهمیت این بنای تاریخی قرار گیری آن در دل بافت یک محله با عناصر متفاوت است و لازم به ذکر است که این حمام تا ۵۰ سال پیش مورد استفاده مردم اصفهان بوده است.
این حمام دارای فضاهای تاسیساتی مانند انبار سوخت، گاو رو (محل کشیدن آب از چاه ) و کانال‌های گربه‌رو (محل‌هایی به صورت کانال در زیر فضاهای حمام قرار گرفته که ضمن رد شدن تنبوشه‌ها حرارت را نیز به کف حمام منتقل می‌کردند) می‌شود.
بنای حمام شامل دو حمام بزرگ و کوچک و فضای چال‌حوض است.
هر یک از این دو حمام از دو بخش اصلی سربینه و گرم‌خانه تشکیل یافته است، به طوری که در آن دوره مردان و زنان به صورت جداگانه می‌توانستند از آن استفاده کنند.
شکل قاعده سربینه حمام بزرگ، به شکل هشت ضلعی منتظم طراحی شده و در اطراف سربینه سکوهایی طراحی شده که فضاهای پشت آنها با طاق‌نماهای مدور تزئین یافته و همچنین گنبد میانی سربینه بر هشت ستون بزرگ سنگی استوار است.
تزئینات سقف حمام به صورت رسمی‌بندی است و نورگیرهای سقف به صورت منظم از فضای اطراف به سمت مرکز سقف به صورت منظم طراحی شده‌اند که در مواقع مختلف روز با ایجاد سایه روشن بر زیبائی تزئینات سقف می‌افزاید.
آب این حمام از مادی منشعب از آب زاینده رود تامین می‌شده است.
حمام علی قلی آقا دارای تزئینات و نقاشی‌‌هایی از سه دوره تاریخی صفوی با تلفیقی از کاشی‌کاری و آهکبری، نقاشی و کاشی‌کاری قاجار و نقاشی کوچه بازاری دوره پهلوی است که این مجموعه تزئینات از جاذبه‌های بسیار در خور توجه این حمام تاریخی است .
از آنجا که این بنا پس از احداث در دوره‌های بعدی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته تعمیرات و یا الحاقاتی به صورت نادرست در بنا صورت پذیرفته است که در هنگام مرمت تمام آنها اصلاح شده و با لایه برداری بین سه تا پنج لایه پس از رسیدن به اولین لایه تزئینات دوره‌های مختلف حمام قابل دسترسی باشد.
این بنا هم اکنون به صورت موزه در معرض دید عموم گردشگران قرار گرفته است.
جالب اینجاست که در کنار استخری که افراد پس از استحمام در آن آب‌تنی می‌کردند مانند استخرهای امروزی حوضچه آب آهکی برای ضدعفونی پا وجود داشته که اوج تمدن ایرانی را از گذشته‌های دور تاکنون نشان می‌دهد.
از جمله دیگر حمام‌های معروف دیگر اصفهان می‌توان به حمام شاهزاده‌ها، در بازار صباغان اصفهان، حمام بیگدلی در شمال شرقی میدان نقش جهان، حمام خواجو در مغرب چهارباغ صدر اصفهان، حمام شیخ لطف‌الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان، حمام تراش‌ها در نزدیکی مسجد جامع عتیق، حمام مشیرالملک و حمام شیرعلی اشاره کرد.

گفتنی است در محله خواجوی اصفهان حدود بیست حمام وجود داشته است.
به طور کلی در زمان صفویه ۲۷۳ باب حمام در اصفهان وجود داشته که بعضی از این حمام‌ها هنوز دایر است و بسیاری از آن خراب و متروک شده است.

منبع:وبسایت بیتوته